Kayrak ve Uygulamaları
Ülkemizin çeşitli yörelerinde bulunan kayrak(arduvaz taşı)ürünlerin kullanımı gittikçe yaygınlaşmaktadır. Beğenilen kayraklar Ege bölgesinden çıkmakla birlikte Doğu Karadeniz bölgesinde de ticari değeri olan bir kaç ocak işletilmektedir. Ocaklarda çalışma koşulları makineleşmeye bağlı olarak gün geçtikçe iyiye gitmektedir. İşletmeciler insan gücüne dayalı işler için personel bulmanın zorluğunu ifade ederek yeni makinaların işlerini kolaylaştırdıklarını belirtmektedirler.
Kayrak taşında renkler beğeni elde etmenin başlıca unsurlarındandır. Ege bölgesindeki ürünler sarı, içinde siyah damarlar olan sarı, siyah, yeşil , mika içeren yeşil ağırlıklı olarak elde edilmektedirler. Doğu Karadeniz bölgesinde ise gri, sarı renkte ürünler doğada daha çok bulunmaktadır.
Doğada biçim bakımından amorf(düzensiz şekilli) olarak bulunan ürünler isteğe bağlı olarak atölyelerde üçgen, dörtgen ve benzeri şekillerde değişik boyutlarda üretilebilmektedir. Amorf ürünlerin doğadan alınışlarında yekpare biçim büyüklüğü istenilen özelliklerdendir. Kayrak taşları net ölçü olmamakla birlikte 1 ile 2 cm aralık ortalamalı olanlar 2 cm, kalınlık 2 ile 3 cm aralıklı olanlar 3 cm kalınlık tanımlamalı ticari terimli adlandırmalardır. Ürün kalınlıkları 20 cm ye kadar varmaktadır.
Kalınlıklar kullanım tercihleri sunmaktadır.2 ile 5 cm arasında kalınlıklar kaplama taşı olarak, 4 ile 10 cm kalınlıkta olanlar döşeme taşı ,10 cm ve üzerinde kalınlıkta olanlar doğal taş duvar yapımında tercih edilmektedir.
Kullanım alanları konut cepheleri, beton duvar kaplamaları, park düzenlemeleri, yürüyüş yolu düzenlemeleri ,şömine ve barbekü kaplamaları v.b gibidir.
Uygulamada 2 ile 3 cm ortalama kalınlıktaki kayrakların 1 ton ağırlığında uygun derz aralığı ile (taşın alan büyüklüğünü dikkate alarak 2 ile 5 cm arası) 12-15 m2 alanı ,3 ile 4 cm ortalama kalınlıkta kayrakların ise 10-12 m2 alanı kapladığı tespit edilmiştir.
Kayrakların tatbikinde çimento harcı kullanılır. Harcın dozunun yüksek olması (usta tabiriyle yağlı)tercih edilir. Kullanılan kumun ince dişli denilen 2-3 mm boyut ölçülü olandan tercih edilmesi uygundur. Uygulama yapmadan önce kayrakların üzerindeki toz sert bir fırça ile alınmalıdır. Uygulama sonrasında(harç priz alımını tamamlayınca) yapılan işin yüzeyi su ile temizlenmelidir.
Kayrak taşları uygulamada diğer doğal taşlarla ve klinker tuğlalarla da uyumlu çalışabilmektedir. Oranın ve biçimin uygunluğu güzel görünüm ve sağlamlık içermektedir.
Özkan ÖZTÜRK
19 Eylül 2020
Trabzon